Οι Βάσκοι ζητούν την ποδοσφαιρική αυτονομία τους!

Κάποιες παραπάνω συστάσεις για τους Βάσκους, γι’ αυτό τον «άγνωστο» ουσιαστικά λαό, ίσως είναι απαραίτητες. Να πούμε, λοιπόν, ότι ο στόλος του Μαγγελάνου δεν θα επέστρεφε ποτέ στην Ευρώπη αν αρχηγός δεν αναλάμβανε ο Χουάν Σεμπαστιάν ντε Ελκάνο. Το σύγχρονο Περού πιθανόν να μην υπήρχε χωρίς τον Σιμόν Μπολιβάρ, όπως και η διώρυγα του Σουέζ αν δεν την άνοιγε ο βάσκος μηχανικός Φερντινάν Λεσέπς. Και βέβαια ας μην ξεχνάμε ότι η θρυλική Πασιονάρια ήταν Βάσκα.

Λαός σκληρός και ιδιότυπος, υψηλότεροι και πιο ξανθοί από τους υπόλοιπους Ισπανούς, οι Βάσκοι ανήκουν σε μια οικογένεια 2,5 εκατ. ανθρώπων, μια οικογένεια που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ίσως η πιο παράξενη της Ευρώπης. Οι κιθάρες και οι καστανιέτες, χαρακτηριστικές σε όλη την Ισπανία, δεν συγκινούν καθόλου τον λαό αυτό. Τα δικά τους όργανα, που παίζουν στις λαϊκές εκδηλώσεις, είναι τα τύμπανα και οι τρομπέτες. Ο αγώνας τους είναι αριστερός ή δεξιός; Οσο και αν φαντάζει περίεργο, ούτε καν αυτό έχει ξεκαθαριστεί.

Η «χώρα» αυτή, η Εουσκάδη όπως τη λένε στα βασκικά, είναι ουσιαστικά τρεις επαρχίες στο βόρειο τμήμα του ισπανικού εδάφους. Μπροστά τους ανοίγεται ο Βισκαϊκός (Βασκικός) Κόλπος και σχεδόν ολόκληρος ο Ατλαντικός. Πίσω τους υπάρχουν βουνά που τους αποκόβουν ­ προς μεγάλη χαρά των Βάσκων ­ από την υπόλοιπη Ισπανία.

Σε όλους τους αιώνες της ισπανικής ιστορίας οι Βάσκοι αντιστέκονται στην κυριαρχία της Καστίλλης (Κεντρική Ισπανία). Ο Φράνκο όσο ζούσε τους απαγόρευε να μιλούν ακόμη και τη γλώσσα τους, την εουσκέρα, μια γλώσσα περίεργη, που μαζί με τα φινλανδικά και τα ουγγρικά είναι οι μόνες στην Ευρώπη που δεν ανήκουν στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια.

Η οργάνωση ΕΤΑ

Ως το 1876 οι Βάσκοι διατήρησαν μερική αυτονομία. Μάλιστα η δημοκρατική κυβέρνηση του ’30 παραλίγο να υλοποιήσει το όνειρό τους για αυτονομία. Στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου (1936-1939) οι Βάσκοι στήριξαν τις δυνάμεις που υποσχέθηκαν να αναγνωρίσουν το δικαίωμά τους, αυτό της αυτοδιάθεσης. Ωστόσο ο λαός αυτός υπέστη πολλά δεινά. Ιστορικός έχει μείνει ο βομβαρδισμός της Γκερνίκα, μιας μικρής πόλης στον τόπο αυτό, από τα χιτλερικά βομβαρδιστικά τον Απρίλιο του ’39. Με τη δικτατορία του Φράνκο εξάλλου οι Βάσκοι ως «κόκκινοι» έχασαν όλα τα προνόμια που ως τότε τους είχαν δοθεί. Ακόμη και η γλώσσα τους απαγορεύτηκε να μιλιέται…

Εκτοτε λοιπόν ξεκινά ο ένοπλος αγώνας των Βάσκων για την επανάκτηση των προνομίων τους, την ανεξαρτησία τους και την πλήρη οικονομική αυτονόμησή τους από τη Μαδρίτη, καθώς και την προσάρτηση της επαρχίας της Ναβάρα, περιοχής της Βόρειας Ισπανίας, στη «χώρα» τους.

Στις 7 Ιουλίου 1959 ιδρύεται από μια ομάδα φοιτητών του Πανεπιστημίου του Μπιλμπάο που αποσχίστηκαν από το Εθνικιστικό Βασκικό Κόμμα (PNV) η οργάνωση Εουσκάδη τα Ασκατασούνα, ΕΤΑ, που σημαίνει Βασκική Χώρα και Ελευθερία. Με σύμβολό της τον πέλεκυ και ένα φίδι και στόχο την αυτοδιάθεση της χώρας των Βάσκων και την αποχώρηση από αυτήν των ισπανικών δυνάμεων Ασφαλείας, η οργάνωση αυτή έχει φτάσει να θεωρείται υπεύθυνη για τον θάνατο 830 ατόμων ως σήμερα, οι μισοί από τους οποίους ήταν αστυνομικοί και στρατιωτικοί και οι άλλοι μισοί ανυποψίαστοι πολίτες. Ανάμεσά τους και 30 παιδιά.

Στις 7 Ιουνίου 1968 η ΕΤΑ εξαπολύει την πρώτη βομβιστική επίθεσή της στη Χώρα των Βάσκων. Το πρόβλημα των βάσκων αυτονομιστών εξακολουθεί έκτοτε να παραμένει, αν και πολλά έχουν μεταβληθεί στην Ισπανία και στις μεταξύ τους σχέσεις. Εδώ να πούμε ότι η Ισπανία ήδη αντιμετωπίζει και το πρόβλημα του Γιβραλτάρ, οπότε και τα δύο σχετίζονται με την εδαφική ακεραιότητα της Χώρας.

Η δολοφονία του στρατηγού Καρέρο Μπλάνκο, αρχηγού της ισπανικής κυβέρνησης, δυναμιτίζει τον Δεκέμβριο του 1973 την κατάσταση. Ολο αυτό το διάστημα και επί κυβέρνησης Αδόλφο Σουάρεθ οι Βάσκοι ζήτησαν και πέτυχαν να μιλιέται ελεύθερα ­ ακόμη και επίσημα ­ η βασκική γλώσσα, να χρησιμοποιείται η βασκική σημαία και να τους αναγνωριστεί μεγάλος βαθμός αυτονομίας.

Το 1976 το κίνημα ωστόσο διασπάται. Η στρατιωτική πτέρυγα συνεχίζει τον ένοπλο αγώνα ενώ το 1978 ιδρύεται από την πολιτική πτέρυγα της ΕΤΑ το κόμμα Χέρι Μπατασούνα (ΗΒ), πολιτική «βιτρίνα» έκτοτε της οργάνωσης. Εναν χρόνο αργότερα, το 1979, με δημοψήφισμα οι Βάσκοι τάσσονται υπέρ της αυτονομίας.

Σοσιαλιστές και εθνικιστές

Και φθάνουμε αισίως στο 1987, όταν στην εξουσία του κράτους της Ισπανίας έρχονται οι σοσιαλιστές του Φελίπε Γκονζάλεθ. Η κυβέρνηση Γκονζάλεθ αποφασίζει να τηρήσει απέναντι στους Βάσκους διαφορετική τακτική από εκείνη που ακολούθησε ο Φράνκο, ακόμη και ο προκάτοχός του Αδόλφο Σουάρεθ. Αφησε τους Βάσκους σχετικά ελεύθερους, από τη μία μεριά για να τους ανταμείψει για τους αγώνες τους κατά της δικτατορίας και από την άλλη με την ελπίδα πως αυτό θα τους έκανε να ησυχάσουν. Ετσι ο λαός της Εουσκάδης αποκτά δική του Βουλή, δικό του πρωθυπουργό και δική του αστυνομία.

Την περίοδο που ακολουθεί οι Βάσκοι, δεμένοι θέλοντας και μη στον κορμό της Ισπανίας, αναδεικνύουν τον δικό τους ιδιαίτερο χαρακτήρα, γίνονται πλουσιότεροι από τους μέσους Ισπανούς και με ορμητήριο το Σαν Σεμπαστιάν ή την περιοχή του Μπιλμπάο ξεκινούν για οικονομικούς θριάμβους με το εξωτερικό.

Ωστόσο η ανακωχή που ανακοίνωσε από το 1984 το στρατιωτικό ­ το πιο σκληρό ­ σκέλος της ΕΤΑ και οι διαπραγματεύσεις της οργάνωσης με την κυβέρνηση Γκονζάλεθ στο Αλγέρι (1989) καταλήγουν σε αποτυχία μετά τη δολοφονία του στρατηγού Γκιγέρμο Λακάσι από βάσκους αυτονομιστές. Να σημειωθεί ότι μία χρονιά νωρίτερα (1988) η ΕΤΑ πραγματοποιεί ένα από τα πιο ανατριχιαστικά εγκλήματα στην ιστορία της, με την έκρηξη «παγιδευμένου» αυτοκινήτου στη Βαρκελώνη, που είχα ως συνέπεια τον θάνατο 21 ατόμων.

Οι λόγοι που οδήγησαν ή «ανάγκασαν» το στρατιωτικό σκέλος της ΕΤΑ να παραβιάσει την ντε φάκτο ανακωχή ήταν βασικά τρεις: α) η πολιτική του υπουργείου Εσωτερικών υπέρ των «μετανοούντων» αυτονομιστών με αντάλλαγμα ονόματα συντρόφων τους, β) η προθυμία της κυβέρνησης Μιτεράν να συνεργαστεί στον αγώνα κατά των βασκικών ενόπλων ομάδων (1991) και γ) η αποκάλυψη για τον βαθμό ανάμειξης και συνενοχής των σοσιαλιστών του Γκονζάλεθ (ένας από τους λόγους που του στοίχισαν τη μη επανεκλογή του) στον βρώμικο πόλεμο των μυστικών και παραστρατιωτικών υπηρεσιών εναντίον των βάσκων αυτονομιστών της ΕΤΑ που είχαν καταφύγει στη γαλλική πλευρά των Πυρηναίων με όργανο τις κατασκευασμένες ομάδες της GAL. Τριάντα περίπου στελέχη δολοφονήθηκαν στο διάστημα 1983-1989 από τις συγκεκριμένες ομάδες.

Ετσι, σε σχέση με τους υποστηρικτές του 7ου συνεδρίου της οργάνωσης, οι οποίοι ήθελαν να εγκαταλείψουν τα όπλα και να επιστρέψουν στην Ισπανία, επικράτησε η άποψη του 8ου συνεδρίου, ότι η κυβέρνηση Γκονζάλεθ δεν προσφέρει καμία σοβαρή εγγύηση για την ανεξαρτησία της Βασκίας και επομένως ο ένοπλος αγώνας έπρεπε να συνεχιστεί (1993). Η ανάληψη των εχθροπραξιών αρχίζει ουσιαστικά τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου με τη δολοφονία του λοχαγού Αλμπέρτο Μπάριο.

Οι «μεγάλες» στιγμές

Από τον Ιούνιο του 1993 λοιπόν ως και τον Οκτώβριο του 1997 η ΕΤΑ περνάει τις «μεγάλες» στιγμές της ιστορίας της: θάνατος επτά αστυνομικών από «παγιδευμένο» αυτοκίνητο στη Μαδρίτη, απόπειρα κατά του Χοσέ Μαρία Αθνάρ, τότε προέδρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης, απόπειρα δολοφονίας του βασιλιά Χουάν Κάρλος στη Μαγιόρκα, δολοφονία του συμβούλου του Λαϊκού Κόμματος Μιγκέλ Αγχελ Μπλάνκο, απόπειρα αιματοκυλίσματος του Διεθνούς Τουρνουά Ποδηλασίας στο Σαν Σεμπαστιάν.

Σε όλα αυτά το κράτος της Καστίλλης έχει απαντήσει το 1992 με τη σύλληψη ηγετικών στελεχών του Χέρι Μπατασούνα (ΗΒ) και από τις δύο πλευρές των Πυρηναίων, κυρίως όταν οι γαλλικές αρχές συλλαμβάνουν στο έδαφός τους τον ηγέτη του κόμματος Φρανθίσκο Γαρμενδία.

Στο προσκήνιο της Ισπανίας πλέον η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ) το 1996, με πρωθυπουργό τον Χοσέ Μαρία Αθνάρ, ρίχνει λάδι στη φωτιά θέτοντας το κόμμα Χέρι Μπατασούνα εκτός νόμου ύστερα από τη δολοφονία του δικαστή Βαλιέντε και καταδικάζοντας το 1997 σε επτά χρόνια φυλάκισης τα 20 πολιτικά στελέχη της ηγεσίας του κόμματος (ΗΒ) που είχαν συλληφθεί. Σύμφωνα με την έγκυρη ισπανική εφημερίδα «Ελ Παΐς», τότε το 66% των πολιτών της Ισπανίας είχε ταχθεί υπέρ των συγκεκριμένων ενεργειών της κυβέρνησης. Στους δρόμους της Μαδρίτης διαδηλώνουν πλέον σταθερά κατά του κόμματος Χέρι Μπατασούνα. Και να αναλογιστεί κανείς ότι την ίδια ακριβώς περίοδο στο Μπέλφαστ της Βόρειας Ιρλανδίας ο Τζέρι Ανταμς του Σιν Φέιν, του πολιτικού σκέλους του IRA, και ο βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ έδιναν τα χέρια…

Τα ισχυρά πλήγματα

Τα τρία τελευταία χρόνια η αυτονομιστική οργάνωση ΕΤΑ υφίσταται ισχυρότατα πλήγματα: συλλήψεις κομάντος, «αυτοκτονίες» βάσκων αυτονομιστών στις φυλακές (θάνατος του αυτονομιστή Γκογκόαν Ζαϊτούγκου στις φυλακές του Αλμπαθέτε), δολοφονίες 150 μελών σε συγκρούσεις με την αστυνομία ή από κακό χειρισμό εκρηκτικών υλών, κλείσιμο της βασκικής εφημερίδας «Egin». Τα εναπομείναντα στελέχη ωστόσο επανακάμπτουν με νέα αιματηρά χτυπήματα.

Εικάζεται ότι η ΕΤΑ διατηρεί τουλάχιστον τρία αρχηγεία σε ισπανικό έδαφος, δύο στη Χώρα των Βάσκων και ένα στη Μαδρίτη, ενώ 500 μέλη της κρατούνται σε διάφορες φυλακές της Χώρας. Παράλληλα δημιουργείται η νεολαιίστικη οργάνωση Jarroi. Ετσι η ΕΤΑ, παρ’ όλα τα πλήγματα που έχει κατά καιρούς δεχθεί, διαπιστώνεται ότι έχει εισχωρήσει σε όλους τους τομείς της ζωής και επιπλέον έχει απήχηση στη νεολαία.

Ωστόσο η άνοδος του συντηρητικού κόμματος του Αθνάρ (ΡΡ) στη δεύτερη θέση μαζί με το Σοσιαλιστικό (PSOE) στις πρόσφατες τοπικές εκλογές και η πτώση του κόμματος (ΗΒ) με το όνομα πλέον Εουσκάλ Χεριταράκ (ΕΗ) ως νέας πολιτικής έκφρασης της οργάνωσης στην τρίτη θέση με ποσοστό 12% (έχασε το 1/4 των ψηφοφόρων του: από 200.000 σε 150.000), καθώς και η απόφαση του Αθνάρ να συνομιλήσει με τους βάσκους αυτονομιστές, έδωσαν ανάσα αισιοδοξίας που έγινε δεκτή με ανακούφιση. Ολα άρχισαν πριν από ενάμιση χρόνο, τον Απρίλιο του ’98, όταν ξεκίνησαν μυστικές συνομιλίες ανάμεσα στο Εθνικιστικό Κόμμα (PNV), που κυβερνά την περιοχή εδώ και 20 χρόνια, και στην ΕΤΑ, οι οποίες κατέληξαν στη διακήρυξη της «Λιζάρα», όπου όλα ανεξαρτήτως τα κόμματα τάχθηκαν υπέρ ενός «χωρίς όρους» διαλόγου για το συνταγματικό μέλλον της περιοχής.

Πολλοί είναι αυτοί που βλέπουν ότι μπορεί να συνυπάρξει η αυτονομία της βασκικής κυβέρνησης με ουσιαστικούς δεσμούς με την Ισπανία στο πλαίσιο της ενοποίησης της Ευρώπης.

Αν ο 40χρονος Αρνάλντο Οτέγκι, ηγέτης του Εουσκάλ Χεριταράκ (ΕΗ), και η κυβέρνηση Αθνάρ καταλήξουν σε μια πιο μόνιμη εκεχειρία, τότε η προοπτική για μια σταθερή ειρήνη μπορεί να θεμελιωθεί.

Βέβαια αυτό που επιδιώκουν οι βάσκοι εθνικιστές δεν είναι κάτι νέο. Το κείμενο της εκεχειρίας τον περασμένο Σεπτέμβριο αναφέρεται ρητά στην ανάγκη διεθνοποίησης του ζητήματος στα πρότυπα του Βορειοϊρλανδικού. Η οργάνωση μάλιστα εμπλέκει άμεσα τη Γαλλία αφού κάνει αναφορά στη δημιουργία ανεξάρτητου βασκικού κράτους που να περιλαμβάνει και το γαλλικό «κομμάτι» της Εουσκάδης.

Η διεθνοποίηση ωστόσο του βασκικού ζητήματος με παρέμβαση του ΟΗΕ φαίνεται να μην πείθει τον πολιτικό κόσμο της Ισπανίας.

Το τοπικό κοινοβούλιο ζήτησε με ψήφισμα την αποστολή διεθνών παρατηρητών του ΟΗΕ οι οποίοι θα επιβλέπουν την ειρηνευτική διαδικασία. Η πρόταση υπερψηφίστηκε από το σύνολο των εθνικιστικών κομμάτων και την Ενωμένη Αριστερά, απορρίφθηκε όμως από τους εκπροσώπους του Λαϊκού και του Σοσιαλιστικού Κόμματος, οι οποίοι δήλωσαν ότι μια παρόμοια ενέργεια θα εξομοίωνε τη Χώρα των Βάσκων με το Κοσσυφοπέδιο.

Ετσι το Μπιλμπάο, το Σαν Σεμπαστιάν, το Μπαρακάλδο, η Δονόστη, η Γκιπούθκοα συνεχίζουν να λειτουργούν ως σκηνικά για επεισόδια που προκαλούν οι νεαροί της Jarrai με την αστυνομία. Φαίνεται ότι η φυλάκιση των στελεχών του ΗΒ και το κλείσιμο της βασκικής φωνής «Egin» δεν είναι εύκολο να λησμονηθούν· και όπως έχουν πει σε δηλώσεις τους στελέχη της ΕΤΑ, η οργάνωση δεν είναι σε θέση να ελέγξει τους νεαρούς που προκαλούν τα επεισόδια, τα οποία χαρακτηρίζουν πράξη αυτοάμυνας